Fondasyon Gouvènans Ayiti Dwe Chanje

Depi kreyasyon konstitisyon 1987 la Ayiti pa janm benefisye pwomès demokrasi ke enstriman sa te ofri peyi a. Enstabilite nan politik Ayiti pa janm fini byenke popilasyon an oblije ale nan eleksyon konbyen fwa pou retabli lòd nan kriz politik an pèmanans ke konstitisyon a kreye. Nan kontèks politik peyi a aktyèlman, gouvènans Ayiti pa kapab efikas ak konstitisyon aktyèl la. PBA ankouraje adopsyon yon sistèm gouvènans ki baze sou demokrasi dirèk.

Aktyèlman konstitisyon 1987 la konsantre tout pouvwa ak desizyon ekzekitif nan yon gouvenman santral ki baze nan kapital peyi a nan Pòtoprens. Sa vle di, pouvwa ekzekitif soti nan tèt li koule rive jouk nan seksyon komin yo ki depann sou gouvenman santral la pou tout desizyon. Yon konsekans dirèk ke sistèm gouvènans sa genyen se paske tout kriz politik nan gouvenman santral la debouche sou yon kriz nasyonal ak diskontinyite tout aktivite ekzekitiv andan peyi a. Anreyalite, konstitisyon an dirèkteman mande pou yon gouvenman pran pouvwa pou jouk 2 zan avek yon sèl manda pou li òganize eleksyon pou pwochen gouvenman. Depi 1987, se kanpe, redemare, san rete. Poukisa konstitisyon sa ki te fet nan bon entansyon pou anpeche retou diktati an Ayiti epi bay popilasyon an yon vwa nan politik peyi a kontinye ap kreye enstabilite nan politik peyi a?

Rezon ki pi klè a se paske konstitisyon an te fèt pou jenere kriz tankou yon solisyon pou rezoud enstabilite politik.

Kijan nou kapab sòti nan laviwonndede sa? PBA pwopoze ke nou chanje fason nou gouvène Ayiti. Yon pouvwa santral ki responsab pout nivo pouvwa ekzekitif menm pou administrasyon lekòl ak polis nan seksyon kominal ki pi rekile andan peyi a twò rijid. Sa kreye neglijans ak santiman abandonnman nan anpil zòn ki andeyò Pòtoprens.

Premye estrateji pou pi bon gouvènans se desantralizasyon tout bon. Se vre deja genyen kèk inisyativ ki te entwodui yon fòm desantralizasyon nan peyi a, anreyalite se jeneralman yon enstitisyon fantòm ke pouvwa santral la kreye pou li gen yon prezans lokal. Enstitisyon sa yo tonbe nan kriz chak fwa pouvwa santral la chanje men san popilasyon lokal la pa gen anyen pou di. Genyen tou fom gouvènman lokal ke konstitisyon an kreye avek yon pwomès pou balans ak ekilib ki pa janm materyalize paske swadizan gouvènman desantralize sa yo depann antyèman sou pouvwa santral la menm pou ekipman pou yon fonksyone.

Sistèm gouvenans aktyèl la baze sou yon prezidan ke popilasyon an eli nan sifraj inivèsèl kòm chèf leta san oken responsabilite pou gouvène eksepte chwazi Premye Minis. Prezidan an pa ka genyen yon dezyèm manda epi popilasyon an pa kapab ranplase li nonplis avan manda li fini. Ranplasman prezidan pou nenpot rezon debouche sou yon kriz ki ekzije fòmasyon yon gouvenman pwovizwa ki jeneral gen 2 zan pou fè yon sèl bagay: prepare eleksyon pou ranplase prezidan an! Premye Minis la ki aktyèlman gouvène peyi a avèk yon kabinè li chwazi pa eli nan okenn eleksyon. Li ap travay pou prezidan an ki kapab revoke li. Pouvwa lejislatif la kapab fòse li demisyone tou.

Aprè prèske 40 tan depi konstitisyon 1987 la kreye, pa gen dout se menmmam parèyman ak politik gwoponyèt, koudeta, kriz, ak okipasyon anba peyi etranje. Nou ankouraje w aprann plis sou pwopozisyon PBA pou etabli pi bon gouvènans an Ayiti.

Demokrasi dirèk se kan popilasyon vote sou tout pwopozisyon lwa ak regilasyon pou kominote a epi eli ofisyèl ki gen pou sèl manda pou ekzekite desizyon popilasyon an. Pa ekzanp, popilasyon Leyogan kapab vote pou etabli yon kotizasyon nan komin nan pou finanse yon wout ke popilasyon an kwè ki enpòtan san yo pa depann sou gouvenman santral la.